
Wie is er (nog) bang voor Schönberg?
20 februari 2025 - 20:00 - 22:00
Arnold (Franz Walter) Schönberg (Wenen, 13 september 1874 – Los Angeles 13 juli 1951) was een Oostenrijks-Hongaars-Amerikaans componist, muziekleraar en -theoreticus en schilder. Hij wordt als grondlegger van de twaalftoonsmuziek tot de invloedrijkste componisten van de twintigste eeuw gerekend. In 1941 verwierf Schönberg de Amerikaanse nationaliteit; vanaf die tijd wordt zijn naam als Schoenberg gespeld.
In 2024 was het 150 jaar geleden dat de Oostenrijkse componist Arnold Schönberg geboren werd. Zijn muziek heeft vanaf het begin veel weerstand opgeroepen en nog altijd schrikken veel mensen voor zijn muziek terug, omdat zij te modern en ingewikkeld zou zijn. Toch zijn we intussen wel gewend aan ‘moderne’ klanken, al is het alleen maar via filmmuziek. Een eerste of hernieuwde kennismaking met zijn muziek zou daarom de moeite waard kunnen zijn.
Vroege, nog sterk romantische, composities zoals ‘Verklärte Nacht’ en ‘Pelleas und Melisande’ zijn tot het standaardrepertoire gaan behoren, maar zijn latere werken komen we niet vaak tegen in de concertzaal. Wat zijn muziek voor velen moeilijk maakt is dat hij steeds verder afweek van vertrouwde compositieregels, toonladders en harmonieën. Zo stond hij zichzelf een grote vrijheid toe om zich muzikaal te kunnen uiten. Nadat deze benadering tot een aantal bijzondere composities had geleid, besloot hij om de gevonden vrijheid toch weer enigszins te binden aan regels: hij ontwikkelde een systeem waarbij hij een reeks van alle twaalf tonen binnen een octaaf als uitgangspunt voor een compositie nam. Bij alle veranderingen in zijn stijl, bleef zijn muziek bijzonder expressief en beeldend.
Schönberg groeide op in Leopoldstadt, bij Wenen, in een joodse wijk en in een familie die tot de ‘lagere’ middenklasse behoorde. Zijn vader was schoenmaker. Hij leefde in de tijd van twee wereldoorlogen, wat veel invloed had op zijn muziek; vanaf 1911 woonde hij in Berlijn, waar hij onder meer les gaf. Schönberg was naast componist ook schilder en komt in contact met ‘Der Blaue Reiter’, een groep expressionistische kunstenaars die tussen 1911 en 1914 samenwerkten. Bij deze groep hoorden onder meer Wassily Kandinsky, Franz Marc en Paul Klee. Schilderkunst, evenals poëzie, spelen een belangrijke rol in de muziek van Schönberg. Daarnaast vinden we in zijn muziek veel terug van de aandacht in het begin van de twintigste eeuw voor de menselijke psyche, onder invloed van Freud en Jung.
Na de opkomst van de nazi’s is Schönberg in Berlijn niet veilig meer. In 1933 vertrekt hij naar de Verenigde Staten. Rond deze tijd keert hij terug tot het jodendom, waarvan we de neerslag vinden in een aantal van zijn composities, zoals de opera ‘Moses und Aron’. Schönberg overleed in 1951, in Los Angeles.
Op deze avond staan we stil bij zijn levensverhaal en luisteren naar muziek uit de verschillende periodes daarvan. Daarbij verdiepen we ons in de vraag hoe hij tot zijn muzikale en spirituele ontwikkeling kwam en wat hij met zijn muziek wilde zeggen.
De gekozen muziek zal heel afwisselend zijn, zowel qua bezetting als stijl.
We hopen dat u het aandurft om (nader) kennis te maken met Schönbergs muziek en mogelijk brengt deze avond u verrassende ontdekkingen!